Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonları Neden Tercih Edilmeli ?

Kanalizasyon şebekesinin olmadığı yerleşim alanlarında oluşan atık suların arıtma tesislerine iletilebilmesi için Terfi İstasyonları (Terfi Merkezleri) kullanılmaktadır. Buradaki temel amaç; düşük kotta biriken atıksuları daha yüksek kotta bulunan bir atıksu arıtma tesisine veya kanalizasyon bacasına iletmektir.

Bu makalede atıksuların terfi ettirilmesi amacıyla kullanılan eski teknoloji Betonarme Terfi İstasyonları ile yeni teknoloji Katı Madde Ayrıcılı Hazır Terfi İstasyonları hakkında kısa bilgiler vererek aradaki farkın daha iyi anlaşılması hedeflenmiştir.

Eski Teknoloji : Betonarme Terfi İstasyonları

Terfi İstasyonları geçmiş yıllarda genellikle betonarme olarak üretilmiştir. Atıksu bünyesinde bulunan çeşitli gazlar zamanla betonarme yapıya zaman vermekte ve belli bir süre sonunda söz konusu betonarme terfi istasyonları iş sağlığı ve güvenliği açısından kullanılamaz hale gelebilmektedir.

Betonarme Terfi İstasyonlarının boyutlandırılması esnasında atıksu geliş kotu, toplam atıksu miktarı ve anlık maksimum su kullanımı vb. parametreler dikkate alınarak terfi istasyonu ölçüleri belirlenmektedir. Ülkemizde genellikle betonarme terfi istasyonlarının tasarımı esnasında yüksek oranda güvenlik faktörü esas alınarak bu haznelerin gereğinden çok daha büyük seçildiği görülmektedir. Betonarme Terfi İstasyonu hacimlerinin gereğinden çok daha büyük olması nedeniyle atıksuda çökelmeler olmakta ve çökelen malzemeler zamanla bu haznelerde septikleşmeye neden olmaktadır. Bu durumda bu terfi istasyonlarında atıksudan kaynaklanan gazlar artmakta, iş sağlığı ve güvenliği açısından riskler oluşmakta, kötü koku oluşumu gerçekleşmekte ve atıksu karakteri septikleşmeden dolayı daha kötü olmaktadır.

Betonarme Terfi İstasyonlarında oluşan gazlar iş sağlığı ve güvenliği açısından ciddi riskler barındırmakta olup, maalesef ülkemizde bu terfi istasyonların işletilmesinden sorumlu teknik personeller yeterli işletme bilincine sahip değildir. Ülkemizde geçtiğimiz yıllarda bununla ilgili çok sayıda dramatik iş kazaları gerçekleşmiş olup, maalesef birçok mühendis ve teknik personel yaşamını kaybetmiştir.

Betonarme Terfi istasyonlarında atıksuyun terfi ettirilmesi amacıyla genellikle dalgıç tip atıksu pompaları kullanılmaktadır. Ancak; atıksu bünyesindeki partiküller bu pompaların çabuk tıkanmasına ve devre dışı kalmasına neden olmaktadır. Birçok terfi istasyonunda kullanılmaz hale gelmiş eski pompaları görmek mümkündür. Bu sorunun önüne geçmek için tesis girişine bir ızgara yapısı yapılması gerekmektedir. Manuel temizlemeli ızgaraların kullanıldığı tesislerin büyük bir kısmında işletme elemanın ızgarayı zamanında temizlememesinden dolayı ızgaraların tıkandığı ve tesisin verimli çalışmadığı gözlemlenmektedir. Birçok terfi istasyonunda bu tip sorunlar yaşandıktan sonra girişte otomatik temizlemeli ızgara kullanılmaya başlanmıştır. Ancak her iki durumda da tesisin düzenli olarak bir işletme personeli tarafından takip edilmesi, ekipmanların çalışırlığının kontrol edilmesi, ızgaralarda tutulan atıkların düzenli olarak tesisten uzaklaştırılması gerekmektedir. Bu da işletme ve bakım maliyetlerini arttırmaktadır.

Geçmiş yıllarda ülkemizde projelendirilen birçok betonarme terfi istasyonunda pompa kapasitelerinin güvenli tarafta kalmak amacıyla gereğinden büyük seçildiği, satın alma yapılırken stokta olan bir üst modelin seçilmesi vb. nedeniyle uygun pompa yerine büyük pompa seçildiği görülmektedir. Bu durum gereksiz yere yüksek enerji tüketimine neden olmaktadır.

Yeni Teknoloji : Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonları

Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonları Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE) malzemeden üretilmekte olup, bilimsel olarak HDPE malzemenin kullanım ömrü literatürde 70 - 100 yıl arası olarak belirtilmektedir. Böylelikle çok uzun yıllar boyunca Hazır Terfi İstasyonlarında korozyon vb. sorunlar oluşmamakla birlikte tesis sorunsuz olarak kullanılabilmektedir.

Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonlarının özel dizaynı sayesinde klasik tip betonarme terfi istasyonlarına oranla % 90 - 95 daha az yer kaplayan çözümler üretilmektedir. Bu durum özellikle yer sıkıntısının olduğu uygulamalarda büyük avantaj sağlamaktadır.

Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonlarının en büyük avantajlarından biri içerisinde bulunan katı madde ayırıcı sistemi (solid seperation system) sayesinde atıksudaki partiküllerin pompaya gelmeden bir hazne içerisinde biriktirilerek daha sonra pompalar ile atıksuyun terfi ettirilmesi mümkün kılınmıştır. Bu sayede tesiste kullanılan pompalar tıkanma riski olmadan yıllarca sorunsuz bir şekilde kullanılabilmektedir. Ayrıca bu pompaların partiküllerle teması engellendiğinden daha düşük katı madde geçirgenliğine sahip pompalar kullanılarak ciddi anlamda enerji tasarrufu sağlanabilmektedir. Aşağıdaki tabloda bir OSB tarafından tercih edilen 1.000 m3/gün kapasiteli Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonu kullanımı ile % 31 enerji tasarrufu sağlandığı görülmektedir.

Terfi İstasyonlarında asıl amaç atıksuyun terfi ettirilmesi olup, terfi istasyonu öncesinde ızgara kullanılması zorunluluğu büyük bir işletme zorluğuna neden olmakla birlikte, ilk yatırım maliyetini arttırmakta ve işletme açısından da sürekli işgücü ve bakım maliyetlerine neden olmaktadır. Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonlarında kullanılan katı madde ayırma sistemi sayesinde tesis girişinde ızgara gerektirmediğinden ciddi anlamda işletme ve bakım kolaylığı sağlanmaktadır. Böylelikle ızgara ile atıksudan ayrıştırılacak katı maddelerin sistemden uzaklaştırılması ihtiyacı da ortadan kalkmaktadır.

Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonlarında pompalar kuru montajlı tip olup, sistemin çalışma prensibi gereği minimum hacimde bir rezerv alanına ihtiyaç duyulmaktadır. Böylelikle tesiste oluşan kötü kokular minimize edilmiş ve işletme personeli için hijyenik bir çalışma ortamı sağlanmıştır. İşletme personelinin atıksuyun bulunduğu haznede herhangi bir çalışmaya ihtiyaç duymaması nedeniyle iş sağlığı ve güvenliği açısından herhangi bir risk oluşturacak durum yaşanmamaktadır.

Projeye uygun olarak boyutlandırılan Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonlarında; tüm hazne boyutları, pompa kapasiteleri, emiş ve basma hattı çapları, vana ve çekvalf çapları vb. tüm teknik detaylar uluslararası mühendislik normlarına uygun bir şekilde seçilmektedir. Sistemi oluşturan tüm ünite ve ekipmanların montajı fabrikada gerçekleştirilmekte ve testleri yapıldıktan sonra montaja hazır vaziyette şantiyeye sevk edilmektedir. Şantiye sahasında 1-2 işgünü içerisinde tüm kazı ve montaj işleri tamamlanarak sistem devreye alınarak çalıştırılabilmektedir. Böylelikle tüm tesisin projelendirilmesi ve sorunsuz çalışması ile ilgili riskler üretici firmaya ait olmaktadır.

Sonuç olarak; ülkemizde mevcut bulunan birçok betonarme terfi istasyonu ve atıksu terfi hattı verimsiz bir şekilde çalışmakta olup, bu tesislerin büyük bir kısmında optimizasyona ihtiyaç duyulmaktadır. Eski tesislerde bulunan pompalar yenileri ile değiştirildiğinde yine eski pompa etiket bilgileri üzerinden satın alma yapılmakta, pompanın çalışacağı gerçek koşullar göz önüne alınmayabilmektedir. Bu da ciddi anlamda işletme ve ülke ekonomisinde büyük kayıplara neden olmaktadır. Gerek yeni yapılacak terfi istasyonlarında ve gerekse eski betonarme terfi istasyonlarının modernizasyonu kapsamında; ızgara yapısı gerektirmeyen tasarımı, işletme ve bakım kolaylığı, minimum alan ihtiyacı, iş sağlığı ve güvenliği açısından sağladığı kolaylıklar, uzun ömürlü olması ve daha az enerji tüketmesi nedeniyle Katı Madde Ayırıcılı Hazır Terfi İstasyonları kullanımı tercih edilmelidir.